Ciekawostka
Leczenie przykrego zapachu z ust
Przykry zapach z ust stanowi częsty problem. Jego etiologia jest wieloczynnikowa, lecz przykry zapach z ust jest zwykle spowodowany metabolizmem drobnoustrojów znajdujących się na języku, w ślinie lub w płytce nazębnej. Płyny do płukania jamy ustnej są skuteczne tylko w przypadku, gdy nieprzyjemny oddech jest spowodowany zjawiskami zachodzącymi wewnątrz jamy ustnej. Głównym czynnikiem przyczynowym przykrego zapachu z ust są lotne związki siarczkowe (VSC), w tym siarkowodór, merkaptan metylu i siarczek dimetylu. Dostępne dane sugerują, że poziom VSC w jamie ustnej koreluje z głębokością kieszonek dziąsłowych. Badania wykazały, że zarówno zabiegi mechaniczne stosowane w higienie jamy ustnej, jak i płukanie jamy ustnej specjalnymi płynami może zmniejszać nasilenie przykrego zapachu z ust. W większości badań dotyczących płynów do płukania jamy ustnej badano roztwory zawierające chlorheksydynę i olejki aromatyczne, choć badania porównawcze są nieliczne.
Ocenia się, że przykry zapach z ust dotyczy do 50% populacji, przy czym jego intensywność i etiologia bywają różne (Bosy i wsp. 1994, Meskin 1996, Miyazaki i wsp. 1995). Przykry zapach z ust bywa spowodowany czynnikami pochodzącymi z wewnątrz jamy ustnej lub spoza niej, w tym chorobami układowymi i zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego i/lub górnych dróg oddechowych (Quirynen i wsp. 2002a). Jeśli przykry zapach pochodzi z jamy ustnej, jest on określany jako przykry zapach z ust (Delanghe i wsp. 1997). Jest on zazwyczaj spowodowany metabolizmem drobnoustrojów znajdujących się na języku, w ślinie lub w płytce nazębnej.
Płyny do płukania jamy ustnej mają wpływ jedynie na przykry zapach z ust spowodowany zjawiskami zachodzącymi w jamie ustnej. W niniejszej pracy poświęcono zatem uwagę przede wszystkim tej patogenezie.
Najważniejszą bezpośrednią przyczyną przykrego zapachu z ust są lotne związki siarczkowe (VSC), a zwłaszcza siarkowodór, merkaptan metylu i siarczek dimetylu. Nieprzyjemny zapach mogą mieć także różne inne związki znajdujące się w wydychanym powietrzu, takie jak kwas masłowy lub propionowy, diaminy takie jak putrescy-na, a także kadaweryna, indol i skatol. Większość tych związków powstaje na skutek rozkładu proteolitycznego peptydów zawierających siarkę oraz aminokwasów zawartych w ślinie, złusz-czonego nabłonka, resztek pokarmów, płynu szczelin dziąseł, płytki międzyzębowej, wydzieliny z nosa oraz krwi przez mikroorganizmy bytujące w jamie ustnej (Quirynen i wsp. 2002a). Szczególnie odpowiedzialne za nieprzyjemny zapach są Gram-ujemne bakterie beztlenowe, które bytują na powierzchni zębów lub języka bądź w kieszonkach dziąsłowych, w tym gatunki bakterii związane z zapaleniem dziąseł (Tonzetich i wsp. 1977). Do tych gatunków bakterii związanych z chorobami przyzębia należą: Porphy-romonas gingivalis, Prevotella interme-dia/nigrescens, Actinobacillus actinomycetemcomitans, Campylobacter rec-tus, Fusobacterium nucleatum, Pep-tostreptococcus micros, Tannerella forsythensis, gatunki z rodzaju Eubac-terium oraz krętki (Quirynen i wsp. 2002a). Wydaje się także, że szereg znacznie gorzej poznanych gatunków, które bytują na języku, także odgrywa istotną rolę w wytwarzaniu VSC i innych cząsteczek o nieprzyjemnym zapachu.
W jednym z badań wykazano, że poziom VSC w jamie ustnej koreluje z głębokością kieszonek dziąsłowych oraz że ilość VSC w wydychanym powietrzu wzrasta wraz z liczbą, głębokością i tendencją do krwawień kieszonek dziąsłowych (Quirynen i wsp. 2002a). Jednak nie każdy przypadek przykrego zapachu z ust jest związany z objawami zapalenia dziąseł i/lub zapalenia ozęb-nej. W szczególności, grzbietowa strona języka od dawna jest uważana za główne źródło przykrego zapachu z jamy ustnej, gdyż jej nieregularna powierzchnia, na której znajdują się głębokie szczeliny, stanowi doskonałe miejsce gromadzenia się i wzrostu drobnoustrojów. W związku z tym, najskuteczniejsze strategie zmniejszenia nasilenia przykrego zapachu z ust koncentrują się na zredukowaniu pokrycia języka oraz na zapobieganiu i/lub leczeniu zapalenia dziąseł, zapalenia ozębnej i związanej z tymi stanami płytki nazęb-nej (Quirynen i wsp. 2002a).
Ze względu na to, że najczęściej stosowaną metodą redukowania wzrostu płytki nazębnej są metody mechaniczne, w różnych badaniach oceniano ich wpływ na przykry zapach z ust. Niedawno przeprowadzone badanie wykazało, że jednoetapowy, obejmujący całą jamę ustną, profesjonalnie wykonany program dezynfekcji przyzębia, łącznie z usuwaniem kamienia nazębne-go i łyżeczkowaniem zębodołów, redukował stopień nasilenia przykrego zapachu do 90% (Quirynen i wsp. 1998).
Podobnie, płukanie jamy ustnej za pomocą specjalnych płynów stało się często stosowanym zabiegiem u pacjentów cierpiących na przykry zapach z ust (Gagari i Kabani 1995). Zawarte w tych roztworach środki przeciwbakteryjne na pewien czas redukują liczbę mikroorganizmów obecnych w jamie ustnej (Quirynen i wsp. 2002a).
Wykazane zostało także działanie przeciwbakteryjne płynów do płukania jamy ustnej zawierających olejki aromatyczne (EO) in vivo. W badaniu flory bytującej w szczelinach dziąseł, odpowiedzialnej za nieprzyjemny zapach, 30 zdrowych osób dorosłych bez ewidentnych patologii w obrębie jamy ustnej zostało poddanych randomizacji, w wyniku której przydzielono im: nadzorowane, jednorazowe, 30-sekundowe płukanie jamy ustnej płynem zawierającym EO (Listerine, Pfizer Consumer Healthcare, Morris Plains, NJ, USA), płukanie jamy ustnej roztworem placebo (roztwór alkoholu etylowego) lub płukanie roztworem kontrolnym (czysta woda destylowana). Płukanie roztworem placebo i roztworem kontrolnym zastosowano w celu odróżnienia działania alkoholu od działania EO (Pitts i wsp. 1983). W badaniu tym nie stosowano chlorheksydyny.
Siedem próbek bakterii ze szczelin dziąseł pobierano na czubek papieru przed płukaniem i 15 min po płukaniu, a następnie co 30 min przez 2,75 godz. Następnie w próbkach oznaczana była liczba bakterii. W innych dniach uczestnicy badania powtarzali procedurę przy zamienionych płynach do płukania jamy ustnej (Pitts i wsp. 1983).
Płyn do płukania jamy ustnej zawierający EO znacznie zmniejszał liczbę bytujących w szczelinach dziąseł drobnoustrojów odpowiedzialnych za nieprzyjemny zapach we wszystkich próbkach pobranych po leczeniu. Wykazywał on także dużą skuteczność w ograniczaniu wszystkich parametrów określających przykry zapach z ust (Pitts i wsp. 1983). W oddzielnym badaniu, w którym oceniano wpływ CHX na parametry określające przykry zapach z ust, procentowa poprawa była jeszcze dobitniej wyrażona, przy czym w poszczególnych badaniach wynosiła ona do 90% (przegląd w Quirynen i wsp. 2002a). Cenne byłyby zatem badania porównawcze obu produktów, dotyczące zmniejszania nasilenia przykrego zapachu z ust.
Wykazano także, że płyn do płukania jamy ustnej zawierający EO skutecznie niszczy bakterie w trudno dostępnych przestrzeniach międzyzębowych (Pitts i wsp. 1983). Preparat Listerine powodował znaczną redukcję liczby bytujących w szczelinach dziąseł mikroorganizmów odpowiedzialnych za nieprzyjemny zapach we wszystkich próbkach pobranych po leczeniu (p < 0,05) (Pitts i wsp. 1983).
Badanie, które zostało niedawno przeprowadzone przez Kozlovsky'ego i wsp. (1996) wykazało, że płyn do płukania jamy ustnej zawierający EO redukował poziom bakterii odpowiedzialnych za nieprzyjemny zapach oraz wyniki oceny organoleptycznej przez okres 2 godzin.
misia80 dołączył do społeczności