Przemiany w aparacie państwowym i armii

Państwo Rzymskie - chluba pokoleń , przedmiot podziwu potomnych - doszło do zaprzeczenia samego siebie; przestało być res publica, oderwało się od społeczeństwa, a jego interesy stały się sprzeczne z interesami poszczególnych warstw społeczeństwa, a jego interesy stały się sprzeczne z interesami poszczególnych warstw społeczeństwa. Przemiany te zbiegły się z największym triumfem idei równości wobec prawa w świecie antycznym - z udzieleniem obywatelstwa rzymskiego wszystkim wolnym mieszkańcom imperium. Walki między cesarzami wysuwanymi przez senat i wyłanianymi przez armię doprowadziły do oddzielenia się aparatu państwowego od oficjalnych organów klasy panującej. "Cesarze żołnierscy" - często niskiego pochodzenia - zepchnęli senat do roli czystego decorum : usunęli członków stanu senatorskiego z armii